Terwijl iedereen voor goudprijzen Heuer en Breitling probeert te bemachtigen, komt een verontrustende waarheid aan het licht: de echte pioniers van de automatische chronograaf droegen een gegraveerde naam “Hamilton”. Deze revolutionaire Amerikaans-Zwitserse uurwerken verdienen eindelijk hun moment van glorie.
En als ik u zou vertellen dat Steve McQueen het verkeerde horloge droeg?
Terwijl Hollywood de Monaco verheerlijkte, verzamelaars vochten om de Carrera en veilingen duizelingwekkende bedragen bereikten voor Heuer, broeide er een stille revolutie in de schaduw. Een revolutie ondertekend door Hamilton.
Dacht u de geschiedenis van de automatische chronograaf te kennen? Vergis u niet. In maart 1969, toen de horlogewereld kantelde, was dat niet alleen te danken aan de Zwitsers. De Amerikanen hielden de touwtjes in handen.
Hamilton – ja, dat merk dat u associeerde met spoorweghorloges – had zojuist de industrie ontwricht door in het geheim een bondgenootschap aan te gaan met zijn Zwitserse “rivalen”. Project 99: een clandestien consortium dat de eerste automatische chronograaf in de geschiedenis zou voortbrengen.
Vandaag de dag, terwijl Heuers voor €15.000 van de hand gaan, blijven deze revolutionaire Hamiltons verrassend toegankelijk. Tussen €1.500 en €4.000 voor een stukje horlogegeschiedenis?
Het is tijd om de waarheid te herstellen.
Sommaire
1. Historische context: waarom deze chronografen revolutionair waren
Midden jaren zestig was de race om horologische innovatie in volle gang. Hamilton, opgericht in 1892 in de Verenigde Staten, genoot al een solide reputatie dankzij zijn precisiehorloges voor de spoorwegen en zijn militaire horloges. Het huis had echter nog geen polschronograaf onder eigen naam gelanceerd. Destijds domineerden Zwitserse chronografen (Heuer, Breitling, enz.) het toneel, en de chronograafcomplicatie bleef handmatig opwindbaar. Daar kwam Hamilton in het spel en bracht een frisse wind. In 1966 nam Hamilton de Zwitserse manufactuur Büren over, waardoor het toegang kreeg tot de technologie van de beroemde Intra-Matic microrotor.
Deze Amerikaans-Zwitserse alliantie zou cruciaal blijken in de race naar de automatische chrono.
Inderdaad, Hamilton sloot zich vanaf 1968 aan bij een consortium met de bijnaam Project 99: Breitling, Heuer-Leonidas, Büren-Hamilton en de specialist Dubois-Depraz bundelden hun krachten om het eerste automatische chronograafuurwerk te ontwikkelen. Dit ongekende partnerschap – rivaliserende merken die in het grootste geheim samenwerkten – resulteerde in maart 1969 in de gelijktijdige presentatie in Genève en New York van het kaliber Chronomatic (ook bekend als Kaliber 11).
Zo ontstond een van de allereerste automatische chronografen in de geschiedenis, in directe concurrentie met de Zenith El Primero (enkele maanden eerder aangekondigd) en de Seiko 6139 in Japan. Hamilton speelde, door zijn bijdrage van het microrotor uurwerk van Büren, een beslissende rol in deze technische revolutie.
Dit is een revolutie omdat een chronograaf voor het eerst zichzelf automatisch opwindt aan de pols. Geen vergeten handmatige opwindingen meer midden in de actie! Bovendien zouden Hamilton-chronografen destijds innovatieve functies erven: een geïntegreerde datumweergave (zeldzaam op chronografen uit de jaren 60), een strakke bicompax-wijzerplaatlay-out, en – een esthetisch kenmerk – een offset kroon op 9 uur op de automatische modellen (het onderscheidende teken van de Cal.11). Overigens stopte Hamilton daar niet wat betreft innovatie: in 1970 stond het merk ook aan de wieg van het eerste digitale LED-horloge (de Pulsar). Maar laten we terugkeren naar onze mechanische chronografen.
Samengevat zag het einde van de jaren zestig Hamilton transformeren van een laatkomer op het gebied van chronografen naar een toonaangevende innovator, wat verklaart waarom deze vintage modellen vandaag de dag nog steeds verzamelaars fascineren.
2. Belangrijkste uurwerken en complicaties: data en innovaties
Hamilton wist zich in recordtijd aan te passen aan de technologische vooruitgang van zijn tijd. Zo zijn zijn vintage chronografen uitgerust met twee grote families van uurwerken: eerst robuuste Zwitserse handmatige kalibers, en vervolgens het beroemde automatische kaliber dat voortkwam uit Project 99. Om dit beter te begrijpen, gaan we terug naar 1968, toen Hamilton zijn eerste chronografen lanceerde.
1968 – Eerste handmatige Valjoux-kalibers: Hamiltons Chronographs A en B (hieronder gepresenteerd) gebruiken de Valjoux 7730, een Zwitsers handopwindbaar uurwerk met twee tellers. Dit eenvoudige kaliber van 18.000 alt/u biedt 45 uur gangreserve en een onfeilbare betrouwbaarheid. Het heeft geen datumfunctie of stop-seconde-apparaat (geen hacking op deze modellen), maar verzekert het essentiële: een nauwkeurige en gemakkelijk te onderhouden 30-minutenchronograaf. Hamilton, dat nog geen eigen productiemiddelen voor chronografen had, besteedde de fabricage van deze horloges uit aan Heuer. Heuer assembleerde inderdaad verschillende chronograafvariaties voor Hamilton gedurende deze periode, wat de technische verwantschap met de Carrera en Autavia van dezelfde generatie verklaart.
1969 – Automatisch Kaliber 11 Chronomatic: Het keerpunt vindt plaats in maart 1969 met de introductie van het kaliber Chronomatic 11 (Hamilton zal het ook aanduiden als kaliber 11 H). Als resultaat van een buitengewone samenwerking combineert dit uurwerk een automatische Büren-basis met microrotor en een Dubois-Depraz chronograafmodule. Concreet resulteert dit in een bicompax kaliber met 17 robijnen, geklokt op 19.800 alt/u, voorzien van automatische opwinding en een datumfunctie. Dit alles in een gereduceerde dikte dankzij de microrotor die in het vlak van het uurwerk is ondergebracht. Hamilton-chronografen uitgerust met deze Cal.11 zijn onmiddellijk herkenbaar: de kroon is geplaatst op 9 uur (linkerkant van de kast), tegenover de twee drukknoppen op 2 uur en 4 uur. Het is een discrete knipoog die aangeeft dat de gebruiker zijn horloge niet meer elke dag hoeft op te winden. Bij de lancering wordt dit kaliber 11 geprezen als een van de grootste horlogeinnovaties van het decennium.
1970-72 – Evoluties Cal. 12, 14 en Valjoux 7733: Het Chronomatic kaliber zou verbeteringen ondergaan. Vanaf 1971 adopteert Hamilton het kaliber 12 (afgeleid van de 11, met een verhoogde frequentie tot 21.600 alt/u om de precisie te verbeteren). Bovenal ontwikkelt Hamilton met zijn partners een variant die een tweede tijdzone integreert: het kaliber 14, voorzien van een extra 24-uurs wijzer (GMT). Dit Cal.14 zou een zeer bijzondere chronograaf aandrijven, bijgenaamd Count-Down, die we later zullen detailleren. Parallel hieraan, in het militaire segment, blijft Hamilton robuuste handmatige kalibers gebruiken.
Toen de Britse Royal Air Force hem in de jaren zeventig chronografen bestelde, koos Hamilton voor de Valjoux 7733 (verbeterde versie van de 7730). Deze laatste bracht een cruciaal detail voor militair gebruik met zich mee: het stop-seconde-mechanisme. Inderdaad, het uittrekken van de kroon van een Hamilton RAF stopt de secondewijzer, waardoor een nauwkeurige synchronisatie tussen piloten mogelijk wordt – onmisbaar voor gecoördineerde missies. Opgemerkt moet worden dat deze RAF-horloges ook verstoken zijn van elke overbodige complicatie (geen datum), trouw aan het militaire mantra “Houd het simpel”.
Wat betreft materialen en elementen, vertonen de vintage Hamilton chronografen ook enkele technische bijzonderheden. Zo hebben de meeste een bolvormig hesalietglas (acryl plexiglas) in plaats van saffier, wat een warme esthetiek biedt en gemakkelijk te polijsten is bij krassen. De stalen kasten zijn vaak geschroefd (behalve enkele monoblocs zoals de Chrono-Diver 647), wat een goede waterdichtheid voor die tijd garandeert (meestal 5 of 10 ATM). Ten slotte, in tegenstelling tot andere merken die in de jaren zeventig experimenteerden met elektronische uurwerken (Lip met zijn kaliber R184, bijvoorbeeld), bleef Hamilton tot het einde van de jaren zeventig gefocust op puur mechanisch voor zijn chronografen. Deze continuïteit verklaart de levensduur en het onderhoudsgemak van deze uurwerken, zelfs vandaag de dag nog.
3. Onmisbare referenties: vlaggenschipmodellen en variaties
Nu is het tijd voor de sterren! Hier is een selectie van de meest emblematische vintage Hamilton chronografen, die elke verzamelaar van militaire en Amerikaanse horloges moet kennen. We zullen hun kenmerken, geschiedenis en unieke charme bespreken. Tot slot zal een vergelijkende tabel de belangrijkste specificaties van elke referentie samenvatten.
• Hamilton “Chronograph A” (1968) – Deze chronograaf luidt de intrede van Hamilton in de eredivisie in. Zo genoemd door verzamelaars, presenteert de Chronograph A een panda-wijzerplaat wit met twee zwarte sub-tellers (op 3u en 9u). Met een diameter van ongeveer 36 mm is hij uitgerust met het handmatige kaliber Valjoux 7730 zonder datum. Zijn strakke ontwerp doet denken aan de Heuer Carrera’s uit dezelfde periode – logisch, aangezien Heuer hem voor Hamilton heeft vervaardigd. Er stond geen specifieke modelaanduiding op de wijzerplaat, alleen het Hamilton H-logo met ster en de vermelding «Swiss» discreet op 6u. Dit sobere en elegante uurwerk is vandaag de dag zeer gewild vanwege zijn tijdloze esthetiek.
• Hamilton “Chronograph B” (1968) – Gelijktijdig met de vorige gelanceerd, is de Chronograph B de omgekeerde variant ervan. Hij heeft een zwarte wijzerplaat met twee contrasterende witte tellers (we spreken van een “reverse panda” wijzerplaat). Technisch identiek (dezelfde 36 mm stalen kast, hetzelfde Valjoux 7730 kaliber), richt hij zich op liefhebbers die de voorkeur geven aan een sportievere look. Zijn bijnaam is niet officieel, maar wordt veel gebruikt in de horlogeliteratuur. Net als model A werd hij slechts gedurende een korte periode geproduceerd (ongeveer 1968-69), vóór de komst van de automatische versies. Deze relatieve zeldzaamheid maakt hem tot een des te begeerlijker stuk. Velen beschouwen het A/B-duo als de “arme, maar elegante neven” van de Heuers uit die tijd – kortom een mooie kans voor wie op zoek is naar een vintage chronograaf met de charme van de jaren 60 zonder het budget van een Carrera.
• Hamilton Chrono-Matic “Panda” ref. 11002-3 (1969) – Dit is het model van de grote technologische sprong. Enkele maanden na de A en B geïntroduceerd, is de Chrono-Matic (soms “Chronomatic” genoemd) een van de eerste automatische chronografen ter wereld. De referentie 11002-3 komt overeen met de klassieke ronde kast van 37 mm met gladde lunetten. De versie met de bijnaam “panda” biedt een witte wijzerplaat met zwarte tellers en neemt de bicompax-architectuur van de handmatige modellen over, maar met twee grote verschillen: een datumvenster op 6 uur en de kroon op 9 uur (linkerkant), kenmerkend voor het Kaliber 11. Overigens staat er “Chrono-matic” op de wijzerplaat, een term die door Hamilton en Breitling wordt gebruikt voor deze automatische kalibers. Esthetisch gezien is deze Chrono-Matic panda een prachtige mix van classicisme (de jaren ’60-stijl van zwart/wit contrasten) en moderniteit (de datum- en automatische aanduidingen). Geproduceerd van 1969 tot ongeveer 1971, is deze panda-variant vandaag zeldzamer dan zijn zus met blauwe wijzerplaat, wat de eetlust van ervaren verzamelaars prikkelt.
• Hamilton Chrono-Matic “Blauw” ref. 11002-3 (1969) – Hamilton stelde inderdaad een tweede versie op dezelfde basis voor, dit keer voorzien van een blauwe sunray wijzerplaat met een witte, schuine tachymeterschaal op de rehaut. Deze “Chrono-Matic Blue” is visueel heel anders: gedurfder, typisch voor de overgang naar de jaren zeventig. De tellers bleven zwart en contrasteerden mooi met het petrolblauw van de hoofdwijzerplaat. Deze variant, die destijds geen specifieke bijnaam had, wordt vandaag de dag net zo gewaardeerd als de panda, waarbij sommigen zelfs de voorkeur geven aan zijn kleurrijkere “coole” look. Hij deelt dezelfde referentie 11002-3 (het kleurverschil werd niet onderscheiden in de ref.), en is uiteraard voorzien van hetzelfde automatische Kaliber 11. De Chrono-Matic blauw is tegenwoordig door Hamilton opnieuw uitgegeven, een bewijs van zijn status als klassieker.
Vind uw Hamilton Chrono-Matic Blauw op Catawiki (unieke veilingkansen voor verzamelaars)
• Hamilton Chronograph “Fontainebleau” ref. 11001-3 (1969) – Verandering van register met deze chronograaf met atypisch design. Gelijktijdig gepresenteerd met de klassieke Chrono-Matics, ontleent de Fontainebleau zijn naam aan het beroemde Franse kasteel, als een knipoog naar luxe en elegantie. Hij heeft een grote tonneau-vormige, bijna achthoekige kast (45 mm breed), “carré cambré” genoemd, zeer in de mode in de opkomende jaren zeventig. Zijn witte wijzerplaat met zwarte sub-tellers doet denken aan de panda-stijl, maar dan gehuisvest in deze imposante kast, met een geïntegreerde blauwe lunette. Uitgerust met hetzelfde automatische Kaliber 11, was de Fontainebleau Hamiltons offensief in het segment van chronografen met een gedurfd design (naar het voorbeeld van de Heuer Monaco of bepaalde Breitlings). Zijn polariserende look – je houdt ervan of je haat het – en zijn naam die minder geassocieerd wordt met racen of luchtvaart (in tegenstelling tot de concurrenten) zorgden er echter voor dat hij in de schaduw bleef. Desalniettemin blijft hij een must voor de verzamelaar, met name vanwege zijn relatieve zeldzaamheid. Het patent voor zijn kast werd in 1968 gedeponeerd, wat Hamiltons wil illustreert om ook esthetisch te innoveren. Vandaag de dag geniet de Fontainebleau een “cult classic” status bij fans van originele jaren ’70 designs.
• Hamilton Chrono-Matic GMT “Count-Down” ref. 141001-3 (1972) – Dit is ongetwijfeld de meest complexe en zeldzaamste vintage Hamilton chronograaf. Gelanceerd in het begin van de jaren 70, is het model met de bijnaam Count-Down (interne referentie 141001-3, soms Chrono-Matic E genoemd) een imposante chronograaf met meerdere complicaties. Zijn 48 mm “helm” kast bevat niet alleen de automatische chronograaf Kaliber 14 (de versie met GMT-functie van de Cal.11), maar ook een interne draaibare lunette met aanduiding van wereldtijdzones (steden). Concreet heeft hij vijf kronen/drukknoppen: twee klassieke chronograafdrukknoppen aan de rechterkant, de opwind-/verplaatsingskroon aan de linkerkant, plus twee bovenste kronen om de interne schijven te bedienen (één voor de 24-uurs GMT-schijf, de andere voor de World Time-lunette). Het is een echt “dashboard” om de pols, ontworpen voor langeafstandspiloten of technologieliefhebbers. Zijn zwart-witte wijzerplaat, versterkt met rood-oranje accenten (met name de rood geanodiseerde drukknoppen), geeft hem een zeer “vluchtinstrument” uitstraling. Extreem duur om te produceren en destijds weinig gevraagd (het was de duurste Hamilton chronograaf in de catalogus van 1972, verkocht voor $250), kende de Count-Down GMT slechts een beperkte productie. Zijn status als graal bij Hamilton is verzekerd: een compleet exemplaar in goede staat vinden is een uitdaging, maar wat een genot voor het oog en de technische geest!
• Hamilton “Chrono-Diver” ref. 647 “Big Eye” (1970) – Minder bekend bij het grote publiek, verdient deze chronograaf niettemin vermelding vanwege zijn eigenheid. De Chrono-Diver ref. 647 is een duikchronograaf geproduceerd in het begin van de jaren 70, herkenbaar aan zijn vergrote minutenteller (de beroemde “Big Eye”) op 3 uur. Deze grote 15-minuten sub-teller vergemakkelijkte het aflezen van duiktijden. De zwarte wijzerplaat draagt een tachymetrische en telemetrische schaal, wat getuigt van zijn veelzijdige positionering “sport & marine”. Zijn stalen kast van ongeveer 40 mm, waterdicht tot 200 m, herbergt een handmatig Valjoux 7733 kaliber. Hij heeft ook een unidirectionele roterende buitenbezel, een zeldzaam detail op een chronograaf uit die tijd (meestal voorbehouden aan pure duikhorloges). Geproduceerd in beperkte hoeveelheden, wordt dit model niet vaak op de markt aangetroffen, maar het getuigt van Hamiltons wil om alle segmenten te verkennen, inclusief dat van nautische sportchronografen. Voor verzamelaars vormt de “Big Eye” Hamilton een uitgelezen stuk dat het militaire thema (chronograaf) en duiker combineert.
• Hamilton Chronograph RAF “6BB” (1970) – Tot slot, hoe kunnen we over Hamilton spreken zonder de Britse militaire chronograaf te noemen die een van de “Fab Four” wordt genoemd. In 1970 besluit de Royal Air Force haar piloten uit te rusten met een nieuwe gestandaardiseerde bi-compax chronograaf (specificatie DEF-STAN 66-4). Vier leveranciers worden geselecteerd: Hamilton, CWC, Newmark en Precista. Hamilton zal dus dit militaire model produceren dat voldoet aan de MoD-referentie 6BB/924-3306. Het betreft een Valjoux 7733 handopwindbare chronograaf, gehuisvest in een asymmetrische stalen kast van 39 mm (de carrure loopt aan de rechterkant uit om kroon en drukknoppen te beschermen). De matzwarte wijzerplaat draagt de Broad Arrow (militaire eigendomspijl) en het omcirkelde “T”-symbool, dat het gebruik van lichtgevend tritium aangeeft. Eenvoudig van uiterlijk, voldeed deze tweeknoopschronograaf (60 sec en 30 min) perfect aan zijn rol in de cockpits van Hawker Hunter en andere RAF-jets. Geproduceerd tot ongeveer 1973-74, is hij vandaag de dag zeer gewild bij liefhebbers van militaire horloges vanwege zijn authenticiteit. Zijn bijnaam “Fab Four” verwijst naar de vier betrokken merken en illustreert goed de filosofie van die tijd: hetzelfde ontwerp gedeeld om kosten te rationaliseren, lang voor de huidige samenwerkingsverbanden. De Hamilton RAF is ongetwijfeld de meest gereputeerde van het stel, en profiteert van het prestige van de naam Hamilton die sinds de Tweede Wereldoorlog met de geallieerde strijdkrachten wordt geassocieerd.
Er bestaan nog veel andere variaties van vintage Hamilton chronografen (denk bijvoorbeeld aan de Bicompax modellen met datum “Datomatic”, of de “Gilman” serie bestemd voor de Canadese markt), maar de bovenstaande stukken vormen de kern van de historische collectie. Laten we in de volgende tabel de belangrijkste kenmerken van deze onmisbare referenties terugvinden.
| Model / Referentie | Productiejaren | Uurwerk | Afmetingen | Bijzonderheden |
|---|---|---|---|---|
| Chronograph A | 1968-69 | Valjoux 7730 (handmatig) | ∅36 mm, staal | Panda wijzerplaat (2 registers), zonder datum, geassembleerd door Heuer |
| Chronograph B | 1968-69 | Valjoux 7730 (handmatig) | ∅36 mm, staal | Omgekeerde panda wijzerplaat, zonder datum, tijdelijk gelimiteerde editie |
| Chrono-Matic Panda (ref. 11002-3) | 1969-71 | Chronomatic 11 (automatisch) | ∅37 mm, staal | Eerste Hamilton automatische chrono, datum op 6u, kroon op 9u |
| Chrono-Matic Blauw (ref. 11002-3) | 1969-71 | Chronomatic 11 (automatisch) | ∅37 mm, staal | Blauwe sunray wijzerplaat, jaren ’70 esthetiek, schuine tachymeter |
| Fontainebleau (ref. 11001-3) | 1969-72 | Chronomatic 11 (automatisch) | 45 x 40 mm, staal | Vierkante gebogen kast, gedurfd design van Hamilton |
| Count-Down GMT (ref. 141001-3) | 1971-74 | Chronomatic 14 (automatisch GMT) | 48 x 52 mm, staal | 5 kronen/drukknoppen, wereldtijd lunette, zeer beperkte productie |
| Chrono-Diver 647 “Big Eye” | 1970-73 | Valjoux 7733 (handmatig) | ∅40 mm, staal | Overmaatse 15’ teller, draaibare duiklunette |
| RAF Chrono 6BB (Fab Four) | 1970-74 | Valjoux 7733 (handmatig) | ∅39 mm, staal | Britse militaire specificaties, asymmetrische kast, tritium (T) |
4. Evolutie van de huidige prijzen (2025) in € en $
Aangezien de markt voor vintage horloges voortdurend in beweging is, hoe staan onze Hamilton chronografen er vandaag de dag voor wat betreft waarde? Over het algemeen hebben deze horloges de afgelopen tien jaar een aanzienlijke waardestijging doorgemaakt, gedreven door de algemene rage voor vintage chronografen (en door de groeiende bekendheid van Hamilton, nu onderdeel van de Swatch Group). Dat gezegd hebbende, blijven de prijzen nog steeds redelijk in vergelijking met sommige Zwitserse iconen, wat deze modellen zo aantrekkelijk maakt voor de geïnformeerde liefhebber. Laten we elke referentie eens bekijken:
- Chronograph A & B (1968): lang beschouwd als «goed bewaarde geheimen», zagen deze modellen hun waarde stijgen naarmate hun historische belang werd erkend. In 2010 kon men een Chronograph A vinden voor ongeveer €800 – vandaag de dag moet u rekenen op €1.500 tot €2.500 (ongeveer $1.600 tot $2.700), afhankelijk van de staat en de aanwezigheid van originele accessoires. De B-variant wordt in dezelfde prijsklasse verhandeld, hoewel sommige verzamelaars een lichte premie toekennen aan de klassieke panda-wijzerplaat van de A. Maar over het algemeen blijven deze twee tot de meest betaalbare vintage chronografen van hun kwaliteit behoren: een echte buitenkans, wetende dat ze componenten delen met de Heuer-horloges uit die tijd (gemakkelijk onderhoud) en dat ze nog steeds ondergewaardeerd zijn in vergelijking met laatstgenoemde.
- Chrono-Matic Panda (1969): Als iconisch stuk in de horlogegeschiedenis maakt zijn status als «eerste automatische chronograaf» het een zeer begeerlijk object. Lange tijd waren Chrono-Matics te vinden voor ongeveer €1.000 op de tweedehandsmarkt. Maar de prijzen zijn de afgelopen 5-10 jaar omhooggeschoten: een mooi panda-exemplaar kost vandaag de dag ongeveer €3.000 tot €4.000 ($3.200 tot $4.300). Sommige recordbrekers in nieuwstaat (New Old Stock) hebben zelfs €5.000 bereikt in recente veilingen. Deze groeiende belangstelling komt doordat Heuer en Breitling onbereikbare prijzen hebben voor vergelijkbare modellen (bijv. Autavia Cal.11), waardoor verzamelaars zich tot Hamilton wenden. Let op: versies die iets later zijn uitgerust met het Kaliber 12 kunnen iets goedkoper worden verhandeld, maar het verschil is minimaal.
- Chrono-Matic Blauw (1969): lange tijd minder populair dan de panda, heeft het model met blauwe wijzerplaat nu zijn aanhangers – en dus zijn waarde. Historisch gezien lag de prijs 10% lager dan die van de panda, maar de trend is dat de prijzen gelijkgetrokken worden. Reken op ongeveer €2.500 tot €3.500 (≈$2.700 tot $3.800) voor een exemplaar in goede staat. Het goede nieuws is dat Hamilton dit model opnieuw heeft uitgebracht in een moderne versie (Intra-Matic Auto Chrono blauw), die nu uitverkocht is – wat de belangstelling voor het origineel heeft aangewakkerd. Sommige verzamelaars bezitten graag zowel de vintage als de heruitgave, wat indirect de waarde van de vintage ondersteunt.
- Fontainebleau (1970): Deze «buitenbeentje» chronograaf heeft lange tijd geleden onder een lagere vraag, en de prijzen zijn relatief bescheiden gebleven. Rond 2015 kon men er een in goede staat vinden voor ongeveer €1.500. In 2025 moet u rekenen op €2.000 tot €2.500 (≈$2.200 tot $2.700). Dit blijft zeer correct voor een historische automatische chronograaf. Let echter op, vervangende onderdelen (specifiek glas, kast) zijn zeldzaam, dus de staat moet in de prijs worden meegewogen. Modellen met de originele geïntegreerde stalen band (vrij zeldzaam) kunnen €3.000 bereiken.
- Chrono-Matic Count-Down GMT (1972): Een echte mega toolwatch, de Count-Down is ook degene die de hoogste prijzen bereikt. Vanwege zijn extreme zeldzaamheid (hooguit een paar honderd exemplaren geproduceerd), wordt hij vandaag de dag verkocht voor tussen de €5.000 en €8.000 (≈$5,5k tot $8,5k). Een onlangs verkocht, volledig gerestaureerd exemplaar benaderde zelfs de €7.000. Dit is ongetwijfeld de duurste vintage Hamilton chronograaf. Desondanks, in verhouding tot zijn complicaties (chronograaf + GMT + wereldtijd) en vergeleken met de Breitling Navitimer GMT’s uit die tijd, blijft dit coherent. De vraag komt voornamelijk van doorgewinterde verzamelaars die een «Project 99» collectie willen completeren (Heuer Monaco, Breitling Chrono-Matic, Hamilton Count-Down, enz.). Voor velen is het bezit van een Count-Down het afvinken van de “ultieme Hamilton”.
- Chrono-Diver “Big Eye” (1970): Omdat dit model minder bekend is, is de prijs relatief bescheiden gebleven. Men vindt Chrono-Diver 647 in goede staat in een prijsklasse van €1.800 tot €2.500 (≈$1,9k tot $2,7k). Dit is niet niks, maar het weerspiegelt zowel de zeldzaamheid (weinig exemplaren op de markt) als het beperkte publiek. Liefhebbers van vintage duikhorloges zijn bereid te betalen voor zijn originele look, terwijl anderen hem links laten liggen vanwege het ontbreken van een derde teller of een gesigneerd ontwerp (in tegenstelling tot andere Hamilton chronografen die een meer opvallende geschiedenis hebben). Het is dus een nichewaardering, die kan evolueren als het model meer bekendheid krijgt.
- Hamilton RAF Chronograaf (1970-72): De Britse “Fab Four” chronografen hebben hun waarde aanzienlijk zien stijgen, maar blijven aantrekkelijk in vergelijking met andere, oudere militaire stukken. Een complete Hamilton RAF (met intacte achterkantmarkering en idealiter een vrijgavebewijs of duidelijke herkomst) wordt in 2025 verhandeld voor ongeveer €2.000 (≈$2.200). Dit bevindt zich aan de bovenkant van de “Fab Four” reeks (CWC, Precista & Co. liggen vaak iets lager), omdat het merk Hamilton meer aanspreekt bij internationale verzamelaars. Exemplaren in hun originele staat, met homogene patina, kunnen tot €2.500 opbrengen, terwijl meer versleten modellen of modellen met gemengde onderdelen (iets wat vaak voorkwam omdat het leger soms componenten mengde tijdens onderhoud) rond de €1.500 kunnen liggen. Ter vergelijking: een authentieke Breguet Type 20 militair (jaren ’50) is meer dan €20.000 waard – men meet dus de prachtige kans die deze Hamiltons nog steeds vertegenwoordigen voor wie geïnteresseerd is in militaire horloges.
Samengevat is de waardecurve van deze vintage Hamiltons over het algemeen stijgend, maar zonder excessen. Het bezit van een Hamilton chronograaf uit de jaren zestig of zeventig betekent toegang tot een stuk Amerikaanse horlogegeschiedenis voor een nog redelijk budget. De hierboven vermelde prijzen kunnen evolueren (met name als Hamilton nieuwe heruitgaven uitbrengt of als de vintage markt schommelingen ondergaat). Maar gezien hun historische en esthetische belang behouden deze horloges een uitstekende prijs-kwaliteitverhouding in de wereld van de verzamelchronografen.
5. Koopadvies: authenticatiechecklist, te vermijden valkuilen, goede adressen
Tot slot, als u verleid wordt tot de aanschaf van een van deze uurwerken, volgen hier enkele praktische tips voor een serene aankoop. Zoals altijd bij vintage is het devies: “Kennis is macht”. Het is beter om gewapend met informatie aan te komen om het begeerde horloge correct te beoordelen. Hier is dus een authenticatiechecklist en de te vermijden valkuilen:
- Referentienummers en inscripties: Zorg ervoor dat het horloge overeenkomt met de aangekondigde referentie. Een Chrono-Matic 11002-3 moet bijvoorbeeld deze ref. gegraveerd hebben aan de binnenkant van de achterdeksel of erop. Britse militaire chronografen moeten de specifieke markeringen dragen (nummer 6BB/xxxx, Broad Arrow op de achterkant, uitgiftejaar) zoals in het onderstaande voorbeeld. Bij afwezigheid of wijziging van de gravures, wees op uw hoede: ofwel is de achterkant gepolijst, ofwel vervangen.
- Wijzerplaat en wijzers: Dit zijn de belangrijkste elementen en vaak de meest gerestaureerde in vintage. Geef de voorkeur aan een originele wijzerplaat, zelfs met een lichte patina, in plaats van een “te nieuwe” wijzerplaat die een redial ( opnieuw geverfd) zou kunnen zijn. De inscripties moeten scherp zijn: bijvoorbeeld de vermeldingen “Hamilton” en “Chrono-matic” of het H-logo met ster mogen geen vlekken vertonen. Evenzo moeten op een militaire Hamilton-wijzerplaat de kleine “T” en de pijl aanwezig zijn. De wijzers moeten op hun beurt overeenkomen met het model (vorm, lengte, aan- of afwezigheid van lume). Wees op uw hoede voor nieuwe wijzers die vloeken door hun te witte kleur: het kunnen niet-conforme vervangingen zijn. Idealiter moet de originele tritium luminescentie (gemarkeerd met “T” op de wijzerplaat) aanwezig zijn op indexen en wijzers, vaak verouderd tot crème- of geeltinten. De uniformiteit ervan is een goede indicatie: als de wijzers fluorescerend groen zijn terwijl de indexen donkergeel zijn (of omgekeerd), is er sprake van dissociatie.
- Uurwerk: Aarzel niet om een foto van het uurwerk te vragen. Een Valjoux 773x kaliber is vrij gemakkelijk te herkennen, net als een automatisch Kaliber 11 (herkenbaar aan zijn Dubois-Depraz module op de bovenste verdieping). Controleer de “Hamilton” handtekening op de brug (op de kalibers 11/12/14 bracht Hamilton vaak zijn naam aan op de rotor of de platine). Een schoon uurwerk, zonder corrosie of putjes, is een goed teken. Test indien mogelijk de chronograaffunctie: start, stop, reset. Alles moet soepel verlopen. Bij de Kaliber 11 maakt de automatische opwinding een bijzonder geluid (door de module) – een licht ratelend geluid van tandwielen is normaal. Een rotor die schuurt of een chronograaf die niet precies op nul reset, moet u echter alarmeren.
- Kast: Bij deze horloges kan een te gepolijste kast waarde doen verliezen. De randen moeten relatief scherp blijven, met name bij een Chronograph A/B (hun kast is dun en hoekig) of bij een asymmetrische RAF-kast (die facetten heeft). Overmatig polijsten kan deze vormen «afronden». Geef de voorkeur aan exemplaren waarbij de originele borsteling zichtbaar is, zelfs met enkele gebruikssporen. Bij de Fontainebleau bijvoorbeeld, zijn de satijnen afwerkingen aan de voorkant van de stalen kast een pluspunt als ze bewaard zijn gebleven. Zorg ervoor dat de kroon goed gesigneerd is met de H (op de meeste Hamiltons draagt de kroon de gestileerde H, behalve op sommige modellen die aan het leger zijn geleverd). Een gladde anonieme kroon op een Chrono-Matic zou kunnen duiden op een vervanging (frequent omdat deze gesigneerde kronen verloren gingen tijdens revisies).
- Werking en tests: Stel vragen aan de verkoper over de datum van de laatste revisie. Een vintage mechanische chronograaf vereist periodiek onderhoud (idealiter elke 5 tot 10 jaar). Als het horloge lange tijd niet is gereviseerd, houd dan rekening met een onderhoudsbudget na aankoop (enkele honderden euro’s). Test indien mogelijk de nauwkeurigheid: een goed afgestelde Kaliber 11 kan de minuut per dag aanhouden, wat bevredigend is voor vintage. Het stop-seconde-mechanisme (indien aanwezig, op de militaire versies) moet de secondewijzer onmiddellijk stoppen wanneer men de kroon uittrekt, zonder al te veel speling. Controleer ten slotte bij een automatische chrono of de reset alle wijzers exact terugbrengt naar de beginpositie.
- Herkomst en volledigheid: Een vintage Hamilton chronograaf zal nog meer gewaardeerd worden als hij geleverd wordt met zijn originele doos & papieren (doos, papieren, certificaat). Dit is vrij zeldzaam, maar sommige civiele exemplaren overleven met hun Hamilton gesigneerde etui uit die tijd. Militaire modellen kunnen soms vergezeld gaan van een kopie van de archieven met de naam van de toegewezen piloot – een echte meerwaarde. Aarzel niet om de geschiedenis van het horloge te vragen: een serieuze verkoper zal transparant zijn over de herkomst (bijvoorbeeld “horloge gekocht op die veiling, was eigendom van een RAF-piloot”, enz.).
- Veelvoorkomende valkuilen: Op de markt zijn soms “frankenwatches” te vinden die onderdelen van verschillende Hamiltons combineren. Dit kan gebeuren omdat sommige onderdelen uitwisselbaar zijn (met name tussen Heuer en Hamilton chronografen uit de jaren 60). Een Hamilton wijzerplaat kan bijvoorbeeld op een Heuer kast zijn gemonteerd, of andersom. Wees alert op inconsistenties (achterkantmarkering die niet overeenkomt met de wijzerplaat, enz.). Wees ook op uw hoede voor dubieuze zogenaamde “herdenkingsedities”: Hamilton heeft vóór de jaren 2010 nooit vintage heruitgaven gemaakt, dus een Hamilton chronograaf met een jubileumvermelding of een modern logo op de wijzerplaat is per definitie verdacht voor een vintage periode. Vermijd ten slotte deals die “te mooi zijn om waar te zijn”: een Chrono-Matic die voor €500 wordt verkocht, is zeker niet authentiek of is zwaar beschadigd. De markt is over het algemeen goed geïnformeerd, dus te lage prijzen verbergen meestal een probleem.
Wat betreft de goede adressen om deze wonderen te vinden, zijn er verschillende opties beschikbaar:
- Veilingsites en gespecialiseerde platforms: Catawiki, eBay, Chrono24 staan vol met vintage horloges, waaronder Hamilton chronografen. Vooral op Catawiki hebben we de laatste tijd prachtige Chrono-Matics zien passeren die rond de €2.500 werden verkocht. Wees echter alert en stel vragen aan de verkopers (serieuze en snelle antwoorden = goed teken). Controleer op Chrono24 de beoordelingen van professionele verkopers.
- Gerenommeerde vintage verkopers en boetieks: Zaken als Analog/Shift, Craft & Tailored, Menta Watches, of boetieks in Europa (Joseph Bonnie, Amsterdam Vintage Watches, enz.) bieden regelmatig vintage Hamiltons aan. Het voordeel: het horloge is vaak gereviseerd en geauthenticeerd, met garantie. De prijs zal iets hoger zijn, maar gemoedsrust heeft een prijs.
- Horlogebeurzen en -salons: Als u zich kunt verplaatsen, zijn gespecialiseerde beurzen (bijv. de Braderie de Montres in Parijs, of verzamelaarsbeurzen in Duitsland en Italië) goede plekken om Hamilton chronografen te vinden. U kunt het horloge zelf onderzoeken en onderhandelen. Neem een loep mee, en idealiter vergezeld van een kenner.
- Verzamelaarsgemeenschappen: Horlogefora (Chronotrader, Watchuseek, Forumamontres) en Facebookgroepen gewijd aan militaire horloges staan vol met advertenties van gepassioneerde particulieren. Een betrouwbaar lid dat bijvoorbeeld een Hamilton RAF aanbiedt, zal vaak precies zijn over de geschiedenis van zijn horloge. Hier vindt men over het algemeen de beste prijzen, maar men moet snel reageren en een zeker vertrouwen hebben in de verkoper. Aarzel niet om referenties te vragen of PayPal met aankoopbescherming te gebruiken om de transactie te beveiligen.
Kortom, vintage Hamilton chronografen bieden een unieke combinatie van militaire geschiedenis, Amerikaanse innovatie en Zwitsers vakmanschap. Hun stijl, nu eens sober (Chrono A/B), dan weer elegant (Chrono-Matic), gedurfd (Fontainebleau) of utilitair (RAF), zal zowel de verzamelaar op zoek naar authenticiteit als de liefhebber van mooie mechanica tevreden stellen. Hun redelijke prijs maakt ze nog steeds tot uitgelezen kansen in de wereld van de vintage chrono. Dus, of u nu de tijd van de luchtvaartazen wilt herbeleven of een stukje Amerikaanse horlogegeschiedenis wilt dragen, aarzel niet om u te laten verleiden door een van deze uitzonderlijke uurwerken. Ter herinnering, zoals de oudgedienden van Hamilton graag zouden zeggen: “De tijd vliegt, maar stijl blijft.”
Pour bien s'habiller, il faut comprendre le vêtement, mais aussi la marque et sa stratégie.